Nguồn gốc và ý nghĩa nhân văn của Tết Nguyên Đán

 Nguồn gốc và ý nghĩa nhân văn của Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất trong các lễ hội truyền thống của Việt Nam, là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây.

Dường như, trong mỗi chúng ta, ai ai cũng đều biết rằng Tết Nguyên đán chính là một trong những kỳ nghỉ lễ lớn và quan trọng nhất của đất nước Việt Nam từ xưa đến giờ và nó luôn mang đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc sâu sắc, độc đáo. Vậy Tết Nguyên đán thực chất có nguồn gốc từ đâu và ý nghĩa tên gọi của nó là như thế nào?

Tết đến xuân về không chỉ là niềm khao khát của biết bao đứa trẻ để được xúng xính quần áo mới, được ăn bánh mứt và nhất là được nhận lì xì mà nó còn mang một ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Đó là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Bên cạnh đó là khao khát sự trường tồn cuộc sống, sự hài hòa Thiên – Địa – Nhân, sự gắn kết trong cộng đồng, gia tộc và gia đình. Tết Nguyên đán còn là dịp để hướng về cội nguồn. Đó là giá trị tâm linh, cũng là giá trị tình cảm sâu sắc của người Việt, trở thành truyền thống tốt đẹp.

Tết Nguyên Đán - hay còn gọi là Tết Cả, Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền, Tết năm mới hay chỉ đơn giản: Tết. "Tết" chính là "tiết". Hai chữ "Nguyên Đán" có gốc chữ Hán; "nguyên" có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai và "đán" là buổi sáng sớm. Cho nên đọc đúng phiên âm phải là "Tiết Nguyên Đán". Tết Nguyên Đán được người Việt Nam gọi với cái tên rất thân thương "Tết Ta", là để phân biệt với "Tết Tây" (Tết Dương lịch).

Tết Nguyên Đán - hay còn gọi là Tết Cả, Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền...

Nhưng cũng có những thuyết cho rằng: văn hóa Việt – thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước – do nhu cầu canh tác nông nghiệp đã phân chia thời gian trong 1 năm thành 24 tiết khác nhau và ứng với mỗi tiết này đều có một thời khắc “giao thời” trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, chính là Tiết Nguyên đán.

Rồi về sau, do sự phát triển vượt bậc của ngôn ngữ nên chữ “tiết” được Việt hóa thành “Tết” và hình thành nên tên gọi Tết Nguyên đán như ngày nay.

Tết Nguyên Đán được tính từ ngày nào?

Do cách tính lịch âm của người Việt Nam có khác với Trung Quốc cho nên Tết Nguyên Đán của người Việt Nam không hoàn toàn trùng với Tết của người Trung Quốc và các nước chịu ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Quốc khác.

Vì Âm lịch là lịch theo chu kỳ vận hành của mặt trăng nên Tết Nguyên Đán muộn hơn Tết Dương lịch. Do quy luật 3 năm nhuận một tháng của Âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên Đán không bao giờ trước ngày 21 tháng 1 Dương lịch và sau ngày 19 tháng 2 Dương lịch mà thường rơi vào khoảng cuối tháng 1 đến giữa tháng 2 Dương lịch. Toàn bộ dịp Tết Nguyên Đán hàng năm thường kéo dài trong khoảng 7 đến 8 ngày cuối năm cũ và 7 ngày đầu năm mới (23 tháng Chạp đến hết ngày 7 tháng Giêng).

Tết Nguyên Đán thường rơi vào khoảng cuối tháng 1 đến giữa tháng 2 Dương lịch. 

Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán

Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hoa Trung Quốc trong hơn 1000 năm Bắc thuộc, Tết Nguyên Đán cũng là một trong những nét văn hóa được du nhập trong thời điểm đó. Theo lịch sử Trung Quốc, nguồn gốc Tết Nguyên Đán có từ đời Tam Hoàng Ngũ Đế và thay đổi theo từng thời kỳ. Đời Tam Vương, nhà Hạ chuộng màu đen nên chọn tháng giêng, tức tháng Dần. Nhà Thương thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng chạp, làm tháng đầu năm. Nhà Chu ưa sắc đỏ nên chọn tháng Tý, tức tháng mười một, làm tháng Tết. Các vua chúa nói trên quan niệm về ngày giờ "tạo thiên lập địa" như sau: giờ Tý thì có trời, giờ Sửu thì có đất, giờ Dần sinh loài người nên đặt ra ngày Tết khác nhau.

Đến thời Đông Chu, Khổng Tử đổi ngày Tết vào một tháng nhất định là tháng Dần. Đời nhà Tần (thế kỷ 3 TCN), Tần Thủy Hoàng lại đổi qua tháng Hợi, tức tháng mười. Đến thời nhà Hán, Hán Vũ Đế (140 TCN) lại đặt ngày Tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó về sau, không còn triều đại nào thay đổi về tháng Tết nữa.

Đến đời Đông Phương Sóc, ông cho rằng ngày tạo thiên lập địa có thêm giống gà, ngày thứ hai có thêm chó, ngày thứ ba có thêm lợn, ngày thứ tư sinh dê, ngày thứ năm sinh trâu, ngày thứ sáu sinh ngựa, ngày thứ bảy sinh loài người và ngày thứ tám mới sinh ra ngũ cốc. Vì thế, ngày Tết thường được kể từ ngày Mồng một cho đến hết ngày mồng Bảy.

Ngày Tết thường được kể từ ngày Mồng một cho đến hết ngày mồng Bảy.

Ý nghĩa của Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán không chỉ thể hiện sự giao giao cảm giữa trời đất và con người với thần linh trong quan niệm của người phương Đông. Mà thiêng liêng hơn cả đó chính là ngày đoàn viên của mọi gia đình. Mỗi khi Tết đến, dù làm bất cứ nghề gì, ở bất cứ nơi đâu đều mong được trở về sum họp dưới mái ấm gia đình trong 3 ngày Tết, được khấn vái trước bàn thờ tổ tiên, thăm lại ngôi nhà thờ, ngôi mộ, giếng nước, mảnh sân nhà,... được sống lại với những kỷ niệm đầy ắp yêu thương của tuổi thơ yêu dấu. "Về quê ăn Tết", đó không phải là một khái niệm thông thường đi hay về, mà là một cuộc hành hương về với cội nguồn, nơi chôn rau cắt rốn.

Tết Nguyên đán với ý nghĩa sâu xa và mang tính thiêng, trang trọng là tiễn đưa năm cũ, chào đón, chúc tụng năm mới sức khỏe con người tốt hơn, sinh kế khá hơn, hạnh phúc cá nhân – gia đình bền vững hơn và khởi đầu từ ý thức hệ nông nghiệp, sau dần tỏa rộng trong đời sống con người toàn xã hội, song vẫn mang ý nghĩa nhân văn tốt đẹp.

Người Việt cho rằng, Tết Nguyên đán là cơ hội để thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" một cách sâu sắc, cụ thể nhất. Giá trị hướng về cội nguồn là giá trị tâm linh, cũng là giá trị tình cảm của người Việt với Tết Nguyên đán. Giá trị này đã trở thành nếp sống truyền thống tốt đẹp, bền vững.

Người ta tin rằng, vào dịp Tết Nguyên đán, tổ tiên cũng sẽ hiện diện trên bàn thờ gia tiên, ở nhà thờ họ để chứng kiến lòng thành của con cháu, và từ đó sẽ phù hộ cho con cháu được khỏe mạnh, làm ăn ổn định và sống hạnh phúc trong tình yêu thương giữa ông bà, cha mẹ, con cháu, vợ chồng. Đó là ý nghĩa tâm linh của Tết Nguyên đán./.

Xem bài viết

Tự hào về truyền thống 92 năm đấu tranh cách mạng của Đảng và nhân dân ta.

Nhằm bồi dưỡng và phát huy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực, tự cường trong đoàn viên thanh niên đồng thời giáo dục nâng cao nhận thức, niềm tự hào về truyền thống 92 năm đấu tranh cách mạng của Đảng và nhân dân ta.

     Ngày 28/01/2022, được sự thống nhất của Huyện đoàn Bù Đốp, BTV đoàn trường THPT Thanh Hòa đã chỉ đạo cho chi đoàn 12a1 tiến hành chương trình tọa đàmThanh niên làm theo lời Bác. Chương trình thu hút đông đảo đoàn viên chi đoàn tham gia. Ngoài ra Chi đoàn còn mời đại diện các chi đoàn chi hội về tham dự và chia sẻ những giải pháp để nang cao bản lĩnh chính trị người daofn viên, xứng đáng là thế hệ hậu bị, là cánh tay phải của Đảng ta.

  Đây là hoạt động ý nghĩa được duy trì thực hiện hàng năm của BTV đoàn trường nhân dịp 3/2 hàng năm. Thông qua hoạt động góp phần củng cố và bồi đắp niềm tin của thế hệ trẻ đối với Đảng, với chế độ; khẳng định nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và sự kiên định đi theo con đường chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Xem bài viết

Cô học trò Trương Ngọc Diệp và hành trình trở thành Đại sứ Văn hóa đọc

 Cô học trò Trương Ngọc Diệp và hành trình trở thành Đại sứ Văn hóa đọc

“Mẹ và tình mẹ là những điều thiêng liêng nhất đối với mỗi chúng ta. Có mẹ là chúng ta đã có cả thế giới đầy tình thương, vì mẹ luôn là cuộc sống của những đứa con. Con dù lớn vẫn là con của mẹ, đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con. Với mình cũng vậy, mẹ là người quan tâm đến mình nhất, cũng là người mà mình yêu thương và mang ơn nhất trên đời này…” - Đó là những lời tâm sự trong sáng, mộc mạc và chân thành được trích trong bài dự thi “Đại sứ Văn hóa đọc năm 2020” của cô học trò nhỏ Trương Ngọc Diệp - lớp 5A1, Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng, thành phố Việt Trì.

          Gặp Ngọc Diệp tại chương trình tổng kết và trao giải Cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc năm 2020” của tỉnh, ấn tượng đầu tiên là hình ảnh một cô bé xinh xắn với chiếc áo xanh và khăn quàng đỏ thắm trên vai, ngoan ngoãn, lễ phép chào hỏi mọi người.

         Ngọc Diệp sinh ra trong gia đình có mẹ là một cán bộ thư viện trường học nên ngay từ nhỏ, em đã được làm quen với rất nhiều sách, báo, truyện dành cho lứa tuổi thiếu niên, nhi đồng. Hằng ngày “lon ton” theo mẹ đến thư viện nhà trường, Ngọc Diệp được nhìn thấy những cuốn sách đủ màu sắc, những hình vẽ sinh động. Rồi mỗi tối trước khi chìm vào giấc ngủ, em lại được mẹ kể cho nghe những câu chuyện cổ tích. Cứ thế, niềm đam mê đọc sách và tình yêu với sách lớn dần lên trong em.

         Với mong muốn lan tỏa tình yêu đọc sách đến với tất cả mọi người, cùng với sự động viên của gia đình, thầy cô, Ngọc Diệp đã mạnh dạn tham gia Cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc tỉnh Phú Thọ năm 2020”. Tác phẩm dự thi của em là một video clip giới thiệu về cuốn sách có tựa đề “72 câu chuyện cảm động về mẹ”. Ngọc Diệp chia sẻ, đây là cuốn sách kể về những người mẹ trong nhiều tình huống, hoàn cảnh khác nhau. Có người mẹ hy sinh bản thân để lo lắng cho gia đình. Có người mẹ nghèo, bệnh tật nhưng không muốn làm cho con cái lo lắng nên giả vờ vẫn khỏe mạnh để con mình yên tâm. Cũng có người mẹ tìm đủ mọi cách để mong đứa con phạm pháp sớm nhận ra lỗi lầm, làm lại cuộc đời. Những người mẹ ấy khác nhau về màu da, tiếng nói, lứa tuổi, trình độ học vấn... nhưng tất cả đều có tấm lòng yêu thương bao la, vô điều kiện dành cho những đứa con.

         Với cách dẫn dắt nội dung ấn tượng và giọng nói truyền cảm, lôi cuốn, đầy thuyết phục, bài dự thi của Ngọc Diệp đã được Ban tổ chức cuộc thi đánh giá cao và được lựa chọn để tham gia dự thi cấp quốc gia. Kết quả, bài dự thi của em đã đạt giải Ba Cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc năm 2020” cấp quốc gia và giải Ý tưởng khuyến học sáng tạo, có tính thuyết phục nhất. Em cũng trở thành một trong những Đại sứ “Văn hóa đọc tiêu biểu năm 2020” của tỉnh.

         Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Giám đốc Thư viện tỉnh, Phó Trưởng Ban tổ chức Cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc năm tỉnh Phú Thọ năm 2020” cho biết: Cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc năm 2020” được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch triển khai trên toàn quốc và được tỉnh tổ chức lần thứ 2. Đây là sân chơi bổ ích để các em học sinh được giao lưu, học hỏi, phát huy năng khiếu, sở trường, đưa ra những ý tưởng khuyến đọc sáng tạo, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi và có tính giáo dục cao. Thông qua cuộc thi, Ban tổ chức đã tìm ra những Đại sứ Văn hóa đọc, những gương mặt tiêu biểu, truyền cảm hứng, niềm đam mê đọc sách đến bạn bè và những người xung quanh. Bài dự thi của Ngọc Diệp không chỉ là một đoạn video clip đơn thuần mà đó là cả tình yêu và sự đam mê của một cô bé 10 tuổi dành cho sách, được thể hiện thông qua ngôn ngữ, hình ảnh và âm thanh minh họa sinh động, hấp dẫn, giàu cảm xúc.

         Chia sẻ dự định của mình với vai trò là Đại sứ Văn hóa đọc tiêu biểu, Ngọc Diệp cho biết: Em sẽ cố gắng tuyên truyền về lợi ích thiết thực của việc đọc sách để mọi người thấy rằng, mỗi cuốn sách đều góp phần hình thành nên nhân cách của con người. Em cũng sẽ vận động các bạn chung tay ủng hộ sách, báo để tặng cho tủ sách của lớp, trường, khu dân cư, nhất là cho các bạn học sinh nghèo, có hoàn cảnh khó khăn ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh; đồng thời tích cực tham gia các hoạt động đọc sách, báo do nhà trường tổ chức… Qua đó góp phần khơi dậy niềm đam mê đọc sách trong mỗi bạn học sinh, tạo điều kiện để văn hóa đọc tiếp tục được duy trì và ngày càng phát triển.

         Không chỉ đam mê đọc sách, Ngọc Diệp còn là một Liên đội trưởng gương mẫu, tự tin, tích cực tham gia các phong trào, hoạt động Đội, Sao Nhi đồng của nhà trường. Cô giáo Nguyễn Thị Minh Thịnh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng cho biết: Ngọc Diệp là một học sinh ngoan, lễ phép, có nhận thức và kỹ năng sống tốt, đặc biệt là có năng khiếu trong nhiều môn học và có bảng thành tích học tập đáng nể. Nhiều năm liền em là học sinh xuất sắc của nhà trường, đạt nhiều giải cao tại các cuộc thi các cấp như: Viết chữ đẹp; hùng biện Tiếng Anh; kể chuyện theo tranh vẽ về biển, đảo.

         Khi được hỏi về ước mơ của mình, Ngọc Diệp nói rằng em sẽ cố gắng học thật giỏi để trở thành một nhà ngoại giao trong tương lai. “Chặng đường phía trước của con còn nhiều khó khăn, là người mẹ, tôi và gia đình sẽ tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con, mong con luôn mạnh khỏe, học tập tốt, được sống đúng với lứa tuổi và tiếp tục nuôi dưỡng những mơ ước, đam mê của mình. Với tôi, đó chính là điều cốt lõi tạo nên một cuộc sống hạnh phúc sau này cho con” - chị Nguyễn Vĩnh Hà, mẹ của Ngọc Diệp chia sẻ.

Xem bài viết

TÀI LIỆU SINH HOẠT CHI ĐOÀN THÁNG 1/2022

 

Xem bài viết